VERS Avond: Hoe freaky is found footage?

Maandag 6 mei was het weer tijd voor de maandelijkse VERS avond in Vondel CS. Deze avond stond ‘Found Footage’ centraal. Hoe stop je archiefmateriaal in een nieuw jasje? En hoe zien de licenties van deze beelden er dan uit? Ook makers kwamen aan het woord. Onder leiding van Filmjournalist Noa Johannes werden allerlei mogelijkheden verkend, zodat het publiek aan het eind van de avond wist hoe deze beelden gevonden en ingezet zouden kunnen worden.

Het Beeld en Geluid archief

Allereerst was Seth Flink aan het woord van Beeld en Geluid. Seth gaf een introductie in de wereld van het gebruik van archiefmateriaal en hoe het instituut Beeld en Geluid hierin een rol speelt. Hij is expert op het gebied van licentiëren van fragmenten die uit de archieven worden gebruikt. Hij liet zien hoe het archief van Beeld en Geluid is opgebouwd en de manieren waarop deze toegankelijk is. Zo bestaat het archiefmateriaal voornamelijk uit fragmenten van de publieke omroep, maar ook uit amateurbeelden. Wanneer beeldmakers gebruik willen maken van fragmenten uit het archief moeten ze betalen voor rechten, de licentie. Deze prijs is afhankelijk van de lengte van het fragment, en van de manier waarop het vervolgens zal worden gepubliceerd. Binnen de publieke omroep hanteren ze gereduceerde tarieven, voor commerciële omroepen worden ietwat hogere prijzen gerekend.

Amber Kok, ook werkzaam bij Beeld en Geluid, vertelde over wat het instituut nog meer doet en met wie er zoal wordt samengewerkt. Naast het opslaan, digitaliseert Beeld en Geluid ook oud materiaal, om zoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met deze rijke, historische beelden. Daarnaast zijn er talentontwikkelingsprojecten zoals Re:vive, waarbij geluidsartiesten samen worden gebracht met het archief. Zij maken vervolgens weer nieuw materiaal, geïnspireerd op bestaande archieffragmenten. Het meest herkenbare initiatief voor het publiek, was het project met GIF’jes, dat Amber beschreef als een “uit de hand gelopen hobby”. Beeld en Geluid maakt namelijk ook bewegende plaatjes met archiefbeelden (zie hiervoor ook https://giphy.com/benglabs). Deze zijn inmiddels al miljoenen keren bekeken. Verder biedt Beeld en Geluid nog verschillende toegankelijke workshops aan, zoals bijvoorbeeld de opmerkelijke workshop met het thema ‘gabber’ en een masterclass spotprenten animeren.

Vervolgens kwamen er nog twee kunstenaars/beeldmakers aan bod met persoonlijke voorbeelden. Zij gaven toelichting over hoe zij zelf found footage coöpereren in hun films, vertelden waar ze zoal inspiratie uit putten en gaven een aantal praktische tips.

via GIPHY

Geripte beelden

Alice Wong maakte als afstudeerproject van de Design Academy Eindhoven in 2015 een film met enkel found footage, getiteld Reconstructing Reality. Voordat ze de film liet zien, vertelde Alice het heftige verhaal van haar overleden vader en het mysterie waar zijn overlijden mee gepaard ging. De film was erg intiem en intens omdat het zo´n persoonlijk verhaal betrof en doordat Alice zelf de voice-over in had gesproken. Toch was de film niet alleen maar heftig doordat ze juist ook veel bekende beelden had gebruikt. Filmfragmenten uit Alice in Wonderland en Moonrise Kingdom ondersteunden het verhaal perfect en pakten je aandacht.

Na de screening vertelde Alice over het maakproces. De bekende films die ze in haar eigen film heeft gebruikt kende ze nog van vroeger. Ze pasten goed in het verhaal of hadden een persoonlijke betekenis voor haar. Achteraf was het volgens Alice niet praktisch om bekende beelden te gebruiken. Haar film werd namelijk opgepikt door verscheidene filmfestivals. Bij alle vertoningen is ze zelf aansprakelijk voor de gevolgen. De kans bestaat dus altijd dat ze achteraf een torenhoge boete ontvangt. Betalen om de fragmenten te kunnen gebruiken is eigenlijk niet mogelijk, omdat een jonge beeldmaker als Alice de kosten gewoonweg niet kan dragen. Naast dat waren er meer hindernissen in het maakproces. Zo moest ze op het laatste moment zelf haar film editen, terwijl ze dit nog nooit had gedaan. Ook was ze helemaal niet thuis in de wereld van licenties en contracten, zoals die in het eerste deel van de avond genoemd werden. Ze moest dan ook opbiechten dat ze beeldmateriaal had ‘geript’, toen haar werd gevraagd of ze ooit gebruik had gemaakt van diensten als DAAN (het digitale Beeld en Geluid systeem, waarbij makers fragmenten met licentie kunnen bestellen). Iets waar het publiek wel om kon gniffelen. Echter gingen de Beeld en Geluid medewerkers er toch iets rechter van in hun stoel zitten.

Vol passie vertelde Alice over haar komende projecten. Deze gaan over representatie van de Aziatische gemeenschap in Hollywood en over het fenomeen ‘leftover women’ in China. Voordat ze het podium verliet gaf ze nog een aantal tips mee voor beginnende verhalen vertellers. “Maak veel fouten, maar ook kijk naar wat andere mensen maken. Het is vooral een kwestie van doen.” Ondanks dat Alice zichzelf geen filmmaker wil noemen, enkel een verhalenverteller, doet dat zeker niet af aan haar films.

Intuïtief proces

De laatste spreker van de avond was maker Donna Verheijden. Donna is een visual artist, ze maakt korte films met zowel found footage als zelf opgenomen beelden. Deze avond vertelde ze over haar trilogie: Land of Desire – Happy is the New Black, All the World’s a Stage – Ways of Seeing 2013 en Kiss the Sky – Eye Trick the I. Met de eerste en derde film heeft ze een nominatie voor het IFFR (categorie: Bright Future - Short genre) in de wacht weten te slepen.

Kiss the Sky – Eye Trick the I is geïnspireerd op een schilderij, dat de communicatie tussen mensen toont door middel van geschreven briefjes. Deze onpersoonlijke communicatie deed Donna denken aan de technologisch gedreven communicatie van tegenwoordig. Anders dan bij social media, is er achter het frame van het schilderij niks te zien. Bij social media zit er immers nog een enorm netwerk achter de onderlinge communicatie, die de data verzamelt en gebruikt, als een soort gezichtsbedrog.
Voor Donna was het maken van de film voornamelijk een intuïtief proces. Ze heeft harde schijven vol archief materiaal, waar voornamelijk oude films, reclames en videoclips op staan. Alles wat ze bruikbaar acht, bewaart ze. Volgens Donna is het gebruiken van found footage een creatief en intuïtief proces dat niet op school te leren is. Hierbij moet de maker wel de vrijheid hebben om de stroom van beelden, die de wereld constant overspoelt, te kunnen gebruiken.

Op deze VERS avond was te zien op wat voor manieren je aan found footage kan komen en wat je er allemaal mee kunt doen. Zowel praktische informatie als verhalen over inspiratie kwamen aan bod. Zowel Beeld en Geluid als de makers bewezen met het creatief gebruik van archiefmateriaal, dat oude fragmenten verassend uit de hoek kunnen komen, in een nieuw aangemeten jasje.