VERS Avond: Documenting Me

In een uitverkochte zaal in VondelCS vertellen Nicolaas Veul en Sunny Bergman over de rol die zij spelen in hun eigen films en alles wat daarbij komt kijken: het bepalen van je eigen rol, de pijnlijke momenten, en het balanceren van schurende maar goede televisie met jouw persoonlijke relaties. Marcel Bamberg modereerde de avond.

“Kan iedereen die maker is gaan staan?” Een grove negentig procent van de zaal staat op. “Hoeveel van jullie zijn er op dit moment ook met een project bezig?” De meesten blijven staan. “En wie zijn er met een project bezig zijn over een persoonlijk onderwerp?” Deze vragen stelt Marcel Bamberg aan het begin van de avond aan de zaal. Hierdoor is duidelijk dat het overgrote deel van de mensen in de zaal maker is en is de opzet van de avond meteen helder. Marcel: “En met welk onderwerp ben je dan bezig?” Het blijkt dat de makers met een diverse projecten bezig zijn: van een theaterstuk over slechtziendheid, tot een film over hun eigen liefdesleven.

Dan switchen we naar de bank met bekende makers Nicolaas Veul en Sunny Bergman. Veul maakte recent de film Pisnicht: The Movie (2019) over homofobie in Nederland. Sunny Bergman’s nieuwste film is Man Made (2019). Daarin vraagt ze haar omgeving en onbekenden wat “mannelijkheid” nou precies inhoudt anno 2019.

Er volgen trailers van de films en er worden er wijntjes naar het podium gebracht, Sunny is niet eens is met de trailer voor haar film: “Dit is dus helemaal niet waar de film over gaat.” Marcel begint ondertussen bij het begin: “Een film maken waarin je zelf een rol speelt kan leuk maar emotioneel zijn, confronterend en vervelend. Hoe begin je aan zoiets, en hoe besluit je ergens een film over te maken?”

Nicolaas vraagt zich bij alles wat hij tegenkomt in zijn dagelijks leven af of het een onderwerp kan zijn. Op het moment dat hij een onderwerp heeft begint hij zijn onderzoek; ‘’Als het onderwerp goed voelt in je buik, zo’n ‘oeh, ja’ gevoel”. Dan leest hij voornamelijk veel wetenschappelijke artikelen: “Dus het is eigenlijk niets nieuws, want voor de meeste onderwerpen is al zoveel onderzoek gedaan, maar ik betrek dat dan op mijn eigen leven en maak het persoonlijk op die manier.” Sunny haakt in: “Ik sta er denk ik wel iets meer activistisch in. Ik lees ook veel wetenschappelijk onderzoek, maar ik wil ook een statement maken. Een steen in de vijver gooien.”

Als maker in beeld
Voor Sunny is het vooral een stijl geworden om zichzelf in haar documentaires te betrekken. “Ik vind het een fijne manier van werken. Als ik in beeld ben dan heeft dat wel een functie. Bijvoorbeeld als ik mezelf als proefpersoon gebruik. Voor mijn laatste film Man Made gingen mijn man en ik bijvoorbeeld allebei de hersenscan in, om te laten zien dat het mannenbrein niet van het vrouwenbrein te onderscheiden is. Je kan niet zeggen welk brein van wie is. Op zo’n moment ben ik in beeld. In andere gevallen blijf ik er liever buiten.”

Sunny: ‘Mensen die mij vervelend vinden, vinden de film ook direct stom.’

Even later gaat het gesprek over een bepaalde scène in Pisnicht: The Movie. In het fragment is te zien hoe Nicolaas in een kleedkamer omringd wordt door voetballers, die hem uitleggen hoe zij het woord ‘homo’ als grap gebruiken. “Naar dat soort gesprekken ga ik toe met een knoop in mijn maag. Ik was daar ook in beeld. Wat zij zeggen gaat mij direct aan. Dat soort moeilijke momenten betalen zich wel altijd uit in leuke televisie. Pisnicht gaat eigenlijk over trauma, maar het ging niet over mijn pijn. Het moest iets groters blootleggen.”

Leuke televisie tegenover je eigen emoties
Die leuke, persoonlijke televisie heeft dus een keerzijde.“Mensen die mij vervelend vinden, vinden de film dan ook direct stom,” vertelt Sunny. Ook Nicolaas benoemt de nadelen. Hij vertelt over een interviewfragment waarin een vader duidelijk homofoob is: “We hadden drie uur gefilmd die dag. Kwam ik thuis bij mijn vriend, moest ik opeens huilen. Ik was gesloopt. Dat had ik helemaal niet door.”

In een fragment van Sunny’s film Beperkt Houdbaar (2007) wordt Sunny door een plastisch chirurg uitgelegd welke operaties ze allemaal zou kunnen gebruiken. De balans vinden tussen ‘de beste scène schieten en je eigen emoties is voor beiden een terugkerend thema. Sunny: “Maar op zo’n moment denk ik niet: dit is echt erg! Ik denk dan juist heel vaak: yés, dat was een goede scène! Erg eigenlijk, dat is het perverse van filmmaker zijn.”

Verantwoordelijkheid als filmmaker en persoonlijke relaties
De dubbelrol van maker en personage komt gedurende de avond nog vaker naar voren. Niet alleen omdat momenten in de films die Sunny en Nicolaas maken moeilijk zijn voor henzelf, maar ook omdat ze vaak hun directe omgeving in de films meenemen. Als filmmaker willen ze graag de best mogelijke film maken, aan de andere kant moeten ze ook hun persoonlijke relaties beschermen.

Nicolaas: “Iedereen moet op je premiere kunnen komen”

Sunny specificeert: ‘Ik voel me altijd wel heel erg verantwoordelijk voor mensen, behalve als het de bad guys zijn.’ Waar Nicolaas op aanvult: ‘Ja, met bad guys kun je echt all out. Maar ik vraag wel aan mensen die dichtbij mij staan of ze even bepaalde scènes kunnen kijken en dan zeggen wat wel of niet kan. Iedereen moet in principe op je première kunnen komen.’

Gouden tip?
Aan het eind van de avond gaan we nog even terug naar het publiek. Hebben zij vanavond gekregen waar ze voor kwamen? Het voelt alsof de meeste makers in de zaal in ieder geval weer nieuwe energie hebben gekregen om zich op hun projecten te storten, of om eindelijk aan dat ene project te beginnen. Marcel sluit de avond af met de vraag of Nicolaas en Sunny nog een kort maar krachtige gouden tip hebben.

Nicolaas: “Kom van je reet en gaan. Het meest kwetsbare is misschien wel het gewoon gaan maken.”

Sunny: “Ik heb heel vaak te horen gekregen dat iets al is gedaan, en dan zei ik, maar niet op mijn manier.”