In Nederland zijn er verschillende talentontwikkelingstrajecten waar je als nieuwe maker terecht kunt. Maar wat doe je als je net buiten de regeling valt, niet geselecteerd bent, of je ervoor kiest je project op een andere manier te ontwikkelen? Waar kan je dan terecht? In deze rubriek maakt VERS je wegwijs in de initiatieven buiten die van het NPO Fonds en het Filmfonds.
In je eentje ploeterend achter een laptop op je zolderkamer. Elke scenarist herkent dat wel. Je worstelt met het verhaalverloop en de karakterontwikkeling. Je vraagt je af of de lezer betrokken zal zijn met het karakter en of jouw invalshoek op het thema wel origineel is. In gedachten heb je alle hoeken van de arena verkend en je hoofdpersonage al drie keer binnenstebuiten gekeerd. Tijd om het op papier te zetten; in een filmplan, treatment of scenario. Daar staat het dan; getypt en wel op je beeldscherm. Je leest het nog eens door en bent tevreden of de twijfel slaat toe. Je wilt het bij iemand testen. De producent ‘lastigvallen’ doe je liever pas als je overtuigd bent van de versie, maar je huisgenoot die bijverdient als ICT-er is misschien ook niet het juiste publiek.
Filmmaker Daan Bunnik besloot de deur van zijn zolderkamer open te zetten en nodigde mede scenaristen en schrijvend regisseurs uit om in kleine feedbacksessies elkaars projecten te bespreken. Feedbacksessies zijn geen onbekend concept in de filmwereld. Door het jaar heen organiseert Scriptbank meerdere Proeftuinen waar inmiddels al menig maker aan heeft deelgenomen en ook het Nederlands Film Festival organiseert traditiegetrouw een feedbacksessie tijdens de Talentendag. Toch is deze setting anders, vertelt Daan. In de groepsgesprekken die hij organiseert schuiven geen producenten of omroepen aan. Er is geen voorzitter of gespreksleider, geen vooraf bepaalde structuur voor een gesprek en geen vast format waaraan je plan moet voldoen. Het zijn enkel makers met projecten, de een wat verder in zijn carrière dan de ander, die feedback geven en ontvangen. Bij de een betreft dit een filmplan, bij de ander een treatment. Alle deelnemers lezen vooraf elkaars plannen goed en zorgvuldig door, waarna elk plan circa twee uur het onderwerp van gesprek wordt.
De zelfgeorganiseerde feedbacksessie is ontstaan uit de behoefte om als schrijver minder alleen te zijn in het ontwikkelproces en om het beste uit je plan te halen, vertelt Daan. ‘Voordat je je plan opstuurt naar een producent of omroep heb je als maker behoefte aan een objectieve blik. Je bent benieuwd of hetgeen dat op papier staat net zo overkomt als dat je in je hoofd hebt. Daarnaast heb je bij een producent soms het gevoel dat je overal al een antwoord op moet hebben, terwijl het idee nog in ontwikkeling is. Hier kan je je plannen veilig bespreken, zonder dat je het gevoel hebt dat je alles meteen al moet weten.’ ‘Het is een veilige setting, maar niet vrijblijvend’, vult Kuba Szutkowski, een van de makers aan tafel, aan. ‘Je zit toch met allemaal mensen die het gewend zijn over verhalen na te denken. Een cultuurconsument kijkt toch anders dan vakgenoten.’
‘Daarnaast is het natuurlijk zeer waardevol om zoveel feedback te krijgen’, benadrukt Francisca Toetenel die voor de tweede keer aanschuift in een feedbacksessie van Daan. ‘Je kent je verhaal soms te goed en het is fijn als een ander je even wakker kan schudden’. Jeroen Horrevorts knikt en benadrukt dat je hier goed op je blinde vlekken wordt gewezen. ‘Je ziet waar andere mensen tegenaan lopen en vanuit die observatie kan je als scenarist weer verder aan de slag’. Kuba vervolgt: ‘De feedback van anderen helpt om je verhaal aan te scherpen. Doordat je kritisch over je eigen project praat, kom je erachter waar je nog aan moet werken. En daarnaast oefen je natuurlijk ook alvast een beetje met de pitch.’ ‘Dat is ook weer een vak apart’, klinkt uit de groep makers. ‘Toch is het niet alleen nuttig om je eigen plan te bespreken’, onderbreekt Francisca. ‘Juist ook het geven van feedback op andermans plannen is waardevol. Er komen hier vandaag meerdere plannen over tafel en ik lees dingen die ik zelf niet zou maken, omdat ze ver van mij af staan als maker’. Ze knikt naar Jeroen: ‘Jouw werk past niet bij mij, maar toch vind ik het ontzettend leuk er op deze manier mee in aanraking te komen, erover na te denken en mijn gedachtes erover te laten gaan. Het spreken met professionele mensen uit het vak scherpt jezelf ook als maker.’
Het hebben van geen gespreksleider aan een tafel vol enthousiaste en creatieve makers, roept bij mij (zelf vaak gespreksleider bij soortgelijke feedbacksessies) toch enkele twijfels op: Hoe voorkom je dat de creativiteit van de makers niet de overhand neemt en een verhaal van een ander wordt overgenomen door de levendige fantasie en het enthousiasme van de groep? ‘Het is een interessant spanningsveld’, bekent Kuba. Het kan zeker gebeuren, vooral als je een plan leest waarin je potentie ziet. Dan begint het bij jou ook te leven en kan je als maker in je enthousiasme doorschieten.’ Francisca knikt innemend: ‘Wij zijn allemaal makers, en wij lezen allemaal toch net even een ander verhaal’. ‘Het gebeurde net wel bijna met jouw plan’, lacht Jeroen wijzend naar Sophie van de Pol, waarna zij inhaakt: ‘Maar het was grotendeels nog wel in lijn met mijn eigen gedachtes. En als ik iets niet wil doen, dan heb ik het gevoel dat ik dat ook direct kan zeggen. Het is fijn om je plan te bespreken in een omgeving van mensen die je uiteindelijk niet hoeven te beoordelen. Dat maakt het veilig.’ Daan sluit zich daarbij aan. ‘Als je met een producent en een omroep aan tafel zit dan is het soms best lastig tegen hun ideeën in te gaan. In het geval van beginnende makers hebben ze vaak meer ervaring dan jij, maar ze hebben in veel gevallen ook de macht om te bepalen of je project doorgaat.’ Daan kijkt tevreden de groep rond: ‘Hier heb ik niet het gevoel dat ik jullie hoef te behagen en dat is fijn.’
Wat ervoor nodig is om een feedbacksessie op te tuigen? Een ronde of vierkante tafel met voldoende stoelen en enthousiaste makers met plannen.
Tekst: Gwyneth Sleutel
