10-02-2021

VERS magazine

Het volledige verhaal in een culturele documentaire: In gesprek met regisseur Jamila Wignot (Ailey)

Hoe groot de strijd ook is, alleen het afbeelden van pijn en verdriet doet soms te kort aan het volledige verhaal. Door middel van muziek en vrolijke beelden kan zo'n verhaal óók worden verteld. Dat blijkt in het toenemende aantal dans- en muziekdocumentaires over met name Zwarte creatievelingen en evenementen. Neem op het virtuele Sundance Film Festival 2021 alleen al Ailey, over de danslegende Alvin Ailey, en Summer of Soul (...Or, When the Revolution Could Not Be Televised), over het weggevaagde Harlem Cultural Festival in 1969.


De Amerikaanse Jamila Wignot regisseerde Ailey, over het leven van Alvin Ailey; de danser, choreograaf, activist en oprichter van de Alvin Ailey American Dance Theater die met theater, moderne dans, ballet en jazz de wereld over ging met het Zwarte Amerikaanse verhaal. De documentaire ging dit jaar op Sundance in première. Als documentairemaker won ze de afgelopen jaren een Emmy, NAACP (National Association for the Advancement of Colored People) en een Peabody award.

“In het geval van Alvin Ailey zit het vertellen van een culturele strijd met behulp van schoonheid en dans ingebakken in zijn werk en nalatenschap”, legt Wignot uit via een Zoomgesprek met VERS, de dag na de première op het festival. “Hij zette zijn ervaringen en die van mensen om hem heen om in dans.” Zodanig zelfs dat er een beroemde quote is, die ook in de film voorbij komt, die luidt: “Jij komt als bezoeker om geëntertaind te worden, maar ik moet mijn waarheid vertellen”.

Het volledige verhaal
De keuze om ook in documentaires voor de vreugde en mooie kanten van een cultuur en groep mensen te kiezen, is daarom niet per ongeluk. “De geschiedenis waar ik aan blootgesteld ben, is een belangrijk onderdeel van onze geschiedenis; de sociale, politieke en economische strijd voor gelijkheid. Die van de burgerrechten- en activisten beweging. Maar wanneer het verhaal over het 'Zwarte leven' verteld wordt, worden de mensen vaak gereduceerd tot de strijd die ze voeren. Dit is slechts een deel van het verhaal. Door middel van verhalen over dans, muziek en cultuur, wordt onze volledige geschiedenis teruggeëist”, vertelt Wignot. “Dit zijn vaak de dingen die wij hebben gecreëerd om ons door de strijd te helpen”, vult ze aan.

Het is ook wat muzikant en regisseur Ahmir “Questlove” Thompson doet met Summer of Soul (...Or, When the Revolution Could Not Be Televised), over de zomer van 1969 en de zes weekenden van het jaarlijkse Harlem Cultural Festival. Waar grootheden als Nina Simone, Stevie Wonder, Sly and the Family Stone, The Staple Singers en anderen uit de Zwarte muziek en cultuur optraden. “Alsof er nu twee gratis Coachella’s zouden plaatsvinden in New York en niemand het erover heeft”, vergeleek Thompson het in de Q&A na afloop van de première. Want de meeste optredens zien pas nu, 52 jaar later, het licht. 

“Het zichtbare plezier op de gezichten in het publiek kwam bij mij het hardste binnen”, vertelt Jamila Wignot ons via Zoom over het zien van Summer of Soul. “De bezoekers vonden het te gek, ze wilden nergens anders zijn en het was een plek vol cultuur en familie. En dat is niet hoe, zeker niet in de tijd dat het zich afspeelde, Zwarte mensen werden en worden afgebeeld. Maar er is behalve gemis ook enorme culturele, familiale en gemeenschappelijke rijkdom. En het is belangrijk dat dat nu ook onderdeel wordt van de representatie.” 

Dat is waar Wignot in haar documentaire over Alvin Ailey dan ook specifiek op focust. Het is zoals Shari Frilot, filmmaker en curator voor Sundance, het na afloop van de première van Ailey omschreef: “Bij het zien van het archiefmateriaal in de film dacht ik ‘zie je wel, we zijn ook blij en gelukkig geweest’, maar het is ons ontnomen onszelf zo te zien, omdat het in de media nooit zichtbaar is geweest.” Het maakte haar kwaad, maar ook opgelucht. Zo voelde Wignot dat ook.


Summer of Soul


De kracht van documentaire
Ze ging tijdens het maken van de film af op een andere quote van Alvin Ailey: “We zijn complete mensen, we worden niet gedefinieerd door gebrokenheid”. “Want mijn leven is ook niet gedefinieerd door strijd. En ik denk dat dit soort films helpen om dat meer te illustreren”, vertelt ze. En documentaire specifiek biedt veel mogelijkheid om dat te doen. 

“Het komt natuurlijk uit een journalistieke traditie, waar ik van houdt. Maar het is niet slechts een educatieve onderneming of een vorm die zich alleen leent voor onderwerpen over sociale rechtvaardigheid. En die hebben het vak tot nu toe wel een beetje gedomineerd. Ik hoop dat we onder de documentaire-paraplu ook andere, van dit soort, culturele verhalen kunnen gaan ontdekken en dat de culturele subtekst van een onderwerp ook ervaringen kunnen illustreren”, droomt ze. 

“Zo hoef ik je geen geschiedenisles te geven over Texas in 1931 onder Jim Crow wetten, waar Alvin Ailey in geboren werd, als ik je die wereld ook kan laten zien door zijn ogen. En het liefst voorbij de bekende segregatie bordjes en gescheiden waterfonteinen. Het is ook een tijd van familie barbecues, sterke vrouwen, de kerk, liefde en dans”, concludeert Wignot. “Documentaire kan ook vrolijk en leuk zijn.” Terwijl het je nog iets belangrijks leert ook.

Deze maand was onze redacteur Loeke de Waal aanwezig op het Sundance Film Festival om ons te voorzien van interviews met jonge en nieuwe filmmakers die dit jaar op het digitale festival 'rondliepen'. Volg @versfilm op Instagram om op de hoogte te blijven van artikelen en ander VERS-nieuws!

 

Loeke de Waal


 

VERS VOLGEN

     

SCHRIJF JE IN
VOOR DE NIEUWSBRIEF