6 tips om te blijven innoveren in film vanaf Sundance

Volgens Walé Oyéjidé kun je namelijk beter horizontaal, dus onderling, netwerken, dan je kapot staren op de apenrots met de Hollywood bobo’s. “Met mensen op hetzelfde niveau kun je samen groeien en zie je in de loop der jaren de magie gebeuren. Ik heb vrienden met wie ik door de modder heb geploeterd die ik de afgelopen jaren heb zien groeien en vallen en groeien en vallen. Daardoor leer je dat succes geen rechte lijn is. En hun advies neem ik altijd ter harte”, vertelt hij. “Natuurlijk kunnen instituten veel doen om ons verder te helpen, zoals ons financieel steunen, maar ik denk dat we meer steun aan elkaar hebben. Iemand die zegt: ‘Heb je hier weleens aan gedacht?’, ‘Heb je dat al geprobeerd?’, ‘Wat denk je van zus en zo?’.” 

Innoveren vergt namelijk risico’s nemen en uit je comfort zone stappen. Kokomo City, de documentaire over vier Zwarte trans sekswerkers in New York en Atlanta, was D. Smiths eerste film. Ze produceerde, filmde en monteerde alles zelf en leerde in dat proces alles wat ze moest weten. “Ik ging de straat op voor B-roll in de Zwarte buurten en leerde dat je, ook als Zwarte vrouw, niet zomaar een wijk in kan lopen en kan gaan filmen. Iedereen kijkt je aan, komt even uit het raam gluren of probeert je weg te kijken. Ik heb zoveel prachtige momenten gemist, omdat ik bang was dat ze dachten dat ik politie was. Maar documentaires maken vergt risico en soms ongemak. Daar moest ik overheen komen. Ik heb de vrouwen in mijn film op hun kwetsbare momenten vastgelegd, dan moet ik er ook aan geloven, om de film te maken zoals ik het voor me zag.”

Oyéjidé’s film Bravo, Burkina! vertelt het verhaal van Aimé, een jongen uit Burkina Faso die naar Italië migreert en een manier ontdekt waarop hij terug te tijd in kan om terug te winnen wat hij kwijtraakte. “Tijdens het maken was het doel van de film altijd de rode draad. Je zult namelijk vaak genoeg onscherpe shots hebben, je afvragen of het licht wel goed valt of niet zeker weten of je de juiste take hebt. Maar ik filmde mensen wiens verhaal soms expres wordt genegeerd door de rest van de wereld en ik kreeg de kans hen te filmen zoals zij graag gezien en gehoord worden; dat is prachtig en hield me op het juiste pad.” D. Smith voegde daar later nog aan toe dat je je gewoon honderd procent moet toeleggen op je visie. “Zelfs als dat betekent dat je ieder ander van jouw creatieve proces afschermt tot je hebt bereikt wat je in eerste instantie voelde. Dat creatieve proces is heilig, laat niemand daarmee knoeien.” Volgens haar betekent dat óók dat jij je ‘met je eigen zaken moet bemoeien’. “Vergelijk jezelf niet met andermans succes of onderscheidingen. Dat staat jouw proces alleen maar in de weg. Je kan niet tegelijk creatief én jaloers zijn.”

Je moet je namelijk niet afsluiten voor álles wat er buiten jezelf gebeurt. Alison O’Daniel maakte de film The Tuba Thieves, over de tubas die tussen 2011 en 2013 van middelbare scholen in Los Angeles werden gestolen, waarin vooral een poging wordt gedaan gehoor en doof zijn te herdefiniëren. Op een draaidag in het Hammer Museum in de stad hadden ze op de binnenplaats een keuken gebouwd toen het ging regenen. “We trokken direct alle stekkers eruit en liepen weg van de set tot het voorbij was. Vanwege veiligheid, maar ook omdat het niet was zoals ik het bedacht had. Later realiseerde ik me echter hoe fantastisch dat shot was geweest als we het op een veilige manier hadden proberen te doen. Nu zeg ik dus altijd: laat het regenen in de keuken. Wat betekent dat je open moet blijven staan voor de dingen die spontaan gebeuren. We houden soms zo rigide vast aan de plannen die we maken, terwijl soms de dingen die zich ontvouwen soms beter en fenomenaler zijn dan we ooit hadden kunnen bedenken.”

Het beste advies dat Walé Oyéjidé voor jonge filmmakers heeft, is vooral: maak het nu. “Je hebt waarschijnlijk alles al dat je nodig hebt”, zegt hij tegen het publiek in Park City. “Wachten op het droomscenario of die mega check is niet de manier om een betere maker te worden. We hebben allemaal toegang tot apparatuur, want er worden zelfs films op iPhones gemaakt. Er zijn dus minder barrières tussen jou en de makers die op dit Sundance podium zitten dan je denkt en vooral: je bent niet minder bekwaam dan wij.” Smith, die zelf op pad ging en naar eigen zeggen met haar ‘kleine camera, haar tas en haar boterham’ bij de vrouwen thuis kwam om als ‘vriendinnen’ te kletsen, roept ook nog even het publiek in het “gewoon te gaan draaien”. “En als het er bizar uitziet, noem je het gewoon artistiek. Denk er niet teveel over na. Het maakt namelijk niet uit hoe duur of goedkoop je camera is, de actie is het belangrijkst.”

O’Daniel eindigt door te zeggen: “Die filmregels, daar zijn we wel klaar mee. Er is een soort toewijding aan het schrijven in bepaalde structuren en van bepaalde verhalen, maar dat is zo saai.” Doe het op jouw manier.