In Première: Teledoc Campus 2022

Vanaf 11 januari kun je je iedere week laten verwonderen door een nieuwe Teledoc campus film. VERS sprak met de vijf makers over hun maakproces en inspiraties.

Stuk voor stuk heel eigen films doordat de makers de ruimte hebben genomen om hun eigen fascinaties te volgen. De verschillende aanpakken, strategieën en beeldtaal zorgen voor een intrigerende verzameling aan maatschappelijk geëngageerde films. VERS sprak met makers Ivan Barbosa, Dikla Zeidler, Sophie Kalker, Marlies Smeenge en Lynn Deen.

Baas in eigen zak - Lynn Deen

Baas in eigen zak laat het perspectief zien dat regisseur Lynn Deen miste in haar onderzoek naar anticonceptie: die van de man. Terwijl zij dacht dat mannen op dat gebied in een luxepositie zaten, blijkt dat toch niet altijd zo te zijn. In de documentaire volgen we vier mannen die allemaal in een andere levensfase zitten en dus ook andere ervaringen en ideeën hebben op het gebied van voorbehoedsmiddelen.

Lynn startte haar onderzoek naar het mannelijke perspectief vanuit angst (om onverwachts zwanger te worden) en frustratie (het gevoel dat anticonceptie iets is wat een vrouw alleen doet). Ze kwam erachter dat mannen in plaats van in een luxepositie, vaak juist in een afhankelijke positie zitten. Vergeleken met vrouwen hebben ze een klein scala aan keuzes (condooms en sterilisatie of rekenen op de voorbehoedsmiddelen van hun partner).

Tijdens de research sprak ze veel mannen over anticonceptie en hun kijk hierop. “Dit waren stuk voor stuk mooie en waardevolle gesprekken. Tegelijkertijd dacht ik: leuk dat ik zo met hen hierover kan praten, maar hoe integreert dit in de levens van deze mannen?"

In Baas in eigen zak laat Lynn zien hoe dit onderwerp in de levens van vier mannen speelt. De verschillende verhaallijnen vormen samen een rond verhaal. In de film zien we als een mozaïek verschillende fases: van een onverwachte zwangerschap tot het heft in eigen handen nemen. De autonomie van het zaad staat centraal, maar meer nog hoe de mannen hier over denken. De humor is duidelijk aanwezig in deze kleurrijke en vlotte documentaire. Door grappen die de mannen onderling maken in het café, maar ook door de keuzes die zijn gemaakt op het gebied van montage en geluid.

“Ik wilde niet dat het een stereotype feministisch pamflet zou worden met een wijzend vingertje, waarin ik als vrouw zeg: ik vind dat jij…
De humor was belangrijk, maar ik wilde dat in die humor een pijnlijke ondertoon zou zitten.”

Lynn hoopt dat de reflectie en openheid van de mannen in de documentaire aanmoedigen om ook goed na te denken over het eigen standpunt van de man. “Ik hoop dat mannen, vooral voor zichzelf, gaan nadenken waar zij zich comfortabel bij voelen. Neem het heft in eigen handen, praat erover, informeer jezelf.” De zelfreflectie en eerlijkheid van de mannen in de documentaire is mooi om te zien maar bovenal kan het aanzetten tot nadenken.

“Het wordt tijd dat mannen baas in eigen zak worden!”

Drijfvermogen - Ivan Barbosa

Drijfvermogen, over flotatie, ras en andere drijfveren.

De documentaire van regisseur Ivan Barbosa is een film waarin allerlei thema’s binnen het scala van hedendaags racisme en het woke-debat worden aangestipt, op een prikkelende en treffende manier.

In de documentaire volgen we Tarikh Janssen, een zwarte acteur die wil stoppen met acteren en het wedstrijdzwemmen weer wil oppakken.

"Zwemmen kent geen kleur, zwemmen is puur."

Zijn keuze en drijfveren worden bevraagd en soms betwijfeld door de mensen om hem. Hierdoor ontstaan gesprekken, discussies en situaties die soms tegen het absurde aan schuren, maar daardoor niet minder belangrijk zijn om goed naar te luisteren. “Het onderwerp racisme is eigenlijk iets waanzinnigs, in de negatieve connotatie van het woord”, zegt Ivan Barbosa, de regisseur van Drijfvermogen.

Ivan wil op een absurdistische manier laten zien waar we met zijn allen tegenaan lopen als het gaat om het racisme debat. De film gaat over Tarikh die worstelt met vragen. “Ik denk dat hij iets doormaakt waar meerdere mensen, wit en zwart, zich in kunnen herkennen.”
Tijdens het montageproces is er heel bewust voor gekozen om Tarikhs pijn voelbaar te maken, “maar wel op een luchtige manier”.

“Ik merk bij het debat over racisme dat het een zwaar onderwerp is waardoor mensen in een soort verdedigingsmechanisme kunnen schieten. Er komt vaak conflict uit als je erover praat. Veel tegenovergestelde meningen, weinig nuances.” Ivan stelt dat we met zijn allen in een periode van transitie zitten. ”Deze overgangsfase gaat gepaard met groeipijn en dat is iets waar we doorheen moeten.”

Drijfvermogen is een film die nog dagen door je hoofd blijft dwalen. De artistieke en inhoudelijke keuzes die zijn gemaakt door de makers zijn verf rissend en houden je dertig minuten lang scherp en op het puntje van je stoel.

De Kinderen van Møkum, en ik - Dikla Zeidler

De Kinderen van Møkum, en ik gaat over een vriendengroep die hun leven in het teken zet van kraken: de nieuwe protestbeweging!
Regisseur Dikla Zeidler, voert ons mee achter de gesloten deuren van het kraakpand: Het Kløkhuis. Een dode duif, lege blikjes bier en ander afval maken plaats voor een knus thuis.

Als kijker kijk je meteen op tegen deze jonge mensen; ze zijn idealistisch én weten precies wat ze met die houding willen doen.. “Moeten we allemaal zoiets doen?”, is een vraag die je jezelf als kijker kan gaan stellen bij het zien van de impact die hun acties hebben op henzelf en hun omgeving.

Naarmate de film vordert, verandert er langzaam iets in het Kløkhuis. De leefomstandigheden worden steeds grilliger, de dynamiek tussen de vrienden lijkt te veranderen en de kraakgroep valt uiteen. De teleurstelling die het meest overheerst is die van de regisseur: De nieuwe, grote protestbeweging geeft op. Een zure appel.

“Ik voel me aangetrokken tot idealistische groeperingen omdat ik, net als heel veel andere mensen wel idealen heb en ideeën over hoe we met elkaar zouden moeten leven, maar niet zo goed weet hoe je daar vorm aan zou moeten geven." De kinderen van Møkum hebben idealen, proberen ernaar te handelen, maar hebben het ei van columbus nog niet gevonden. Het proberen te vinden kan echter op zichzelf als teken van verzet worden gezien.

“Ik denk dat die worsteling van het idealisme en hoe je daar vorm aan zou moeten geven universeel is en dat de kinderen van Møkum dat heel goed laten zien. Ze hebben echt iets teweeg gebracht en doen dat nog steeds.”

Dikla vertelt over zichzelf als iemand die niet altijd weet hoe ze haar idealisme vorm moet geven, maar nadat ze een afwijzing kreeg om haar film te mogen maken kwam ze in opstand. Uiteindelijk is het toch gelukt het verhaal te vertellen van de kinderen van Møkum, ondanks dat het televisie stelsel nee zei. Een huis kraken is niet de enige manier van opstand…

Hoewel de kinderen van Møkum worstelen met het vormgeven van hun idealisme en activisme, kunnen we nog steeds naar ze opkijken. Onbevangen proberen en vallen is moeilijker (en misschien betekenisvoller) dan meteen slagen.

Door de Bomen - Marlies Smeenge

In Door de Bomen volgen we Tim, een uitzonderlijk hoogbegaafde jongen van 17 jaar die op zoek is naar het pad wat het beste bij hem past. Zijn favoriete plek lijkt het bos te zijn, waar hij van de paden kan afwijken om op zoek te gaan naar de verborgen schatten van de natuur. Regisseur Marlies Smeenge vertelt in haar documentaire over de obstakels die Tim en zijn ouders moesten overwinnen om te staan waar ze nu staan.

Marlies raakte gefascineerd door het feit dat een deel van de groep uitzonderlijk hoogbegaafde mensen thuis komt te zitten omdat zij dusdanig mismatchen met het onderwijssysteem. Dit zag ze in haar eigen omgeving gebeuren. “Ik vond het een heel deprimerende gedachte dat je thuis komt te zitten met je geniale brein, niet in staat om je intelligentie in te zetten in de wereld of maatschappij.”

Veel van de kinderen die mismatchen met het onderwijs krijgen te horen dat ze zich aan moeten passen. “Wij als maatschappij verliezen daar gewoon ontzettend veel intellectuele potentie mee. Mensen die hele mooie originele, creatieve dingen zouden kunnen doen voor onze samenleving komen vast te zitten.”

Wat de situatie nog schrijnender maakt is het feit dat je als gezin extreem onder de loep wordt genomen wanneer een kind niet naar school gaat. In essentie is dit goed, maar wanneer een kind echt niet in het onderwijssysteem past, dan maken de dreigende argusogen alles nog ingewikkelder voor het gezin.

Marlies besloot als begeleider mee te gaan op een kinderkamp voor hoogbegaafden. Hier ontmoette ze de 17-jarige Tim, die de ontzettend druk bezochte wildpluk-wandeling begeleidde tijdens het kamp. “Alles wat de kinderen vonden tijdens die wandeling: Tim wist precies wat het was, hoe oud het was, waar het vandaan kwam en waar je het voor kon gebruiken.”

Voordat Tim begon met bushcraften ging het minder goed met hem. Tim's moeder vertelt over haar herinneringen aan de basisschooltijd van haar zoon. Bijzondere momenten, maar ook pijnlijke gebeurtenissen komen naar bovendrijven. In de film zien we dat Tim en zijn moeder, ondanks de obstakels, niet bij de pakken neer gaan zitten en positief blijven.

Een gesprek starten over de problematiek die hoogbegaafden ervaren binnen ons schoolsysteem is belangrijk:

“We hebben een grote groep met intelligente mensen die vastlopen in het onderwijs. Ze komen thuis te zitten, raken depressief en kunnen of willen nergens meer onderdeel van zijn. Wat zouden we anders of beter kunnen doen om te zorgen dat zij niet uitvallen?”

Met de juiste begeleiding hoeven deze bijzonder intelligente mensen niet buiten de boot te vallen. Zo kan deze groep, net als Tim, op zoek gaan naar de ontwikkelingen die zij willen maken zonder vast te lopen binnen de kaders die ooit zijn gecreëerd.

Mist - Sophie Kalker

De documentaire Mist van regisseur Sophie Kalker begint met mist die opdoemt vanaf de turnvloer. We horen Stephanie vertellen dat ze zich niet meer kan voorstellen dat ze dat ooit heeft gedaan: dag in dag uit turnen. De titel van de film wordt naarmate de documentaire vordert steeds duidelijker: turnen, de misstanden die jaren hebben geduurd en het trauma wat ze daaraan heeft overgehouden, hebben zware mist laten opdoemen in Stephanie's leven.

In de film komt de fysieke belichaming van Stephanie’s trauma naar voren. Regisseur Sophie wil dat fysieke aspect van trauma laten zien in haar film.

“Als je een been breekt, dan ziet iedereen het. Als je een trauma hebt, is het vaak veel onduidelijker terwijl het even fysiek is”.

Iets zintuigelijks, zoals een trauma voelbaar maken, “die vertaalslag is heel lastig en zal nooit Stephanie’s ervaring kunnen evenaren, maar ik kan wel mijn best doen om het dichtbij te laten komen, onze samenwerking was echt een dialoog. Ik probeerde vanuit mijzelf door haar ogen te kijken.”

Inlevingsvermogen is een kernbegrip in deze documentaire: “Dat je echt voelt: misschien is dit dan, in hele lichte mate, hoe het moet voelen en hoe verschrikkelijk het moet zijn om hierin te zitten. Dat je niet meer kan denken: je stelt je aan en dit is al 20 jaar geleden.
Ik hoop ook voor de mensen die hulp kunnen bieden, dat ze zien dat er nog heel veel te winnen valt op het gebied van de hulp en ondersteuning voor mensen met een trauma.”

Tijdens het kijken van de film word je meegevoerd door de cameravoering die een benauwend gevoel geeft. De muziek, geluiden en de montage zorgen ervoor dat de verhalen die Stephanie vertelt kracht bij worden gezet.

De constante dreiging en angst die de vrouwen in de film hebben ervaren als jonge meisjes, hebben als uitwerking dat dit hun leven nu nog steeds overschaduwt. De mist is voor hen niet weggetrokken na het sluiten van de gymzaal deur.

De Teledocs zijn vanaf 11 januari te zien op NPO2:

11 januari: Baas in eigen zak - Lynn Deen

18 januari: Drijfvermogen - Ivan Barbosa

1 februari: De kinderen van Møkum, en ik - Dikla Zeidler

8 februari: Door de bomen - Marlies Smeenge

22 maart: Mist - Sophie Kalker

Geschreven door: Pien Vroonland