Vier films op TIFF23 die je tegen complottheorieën weren

Na het zien van meer dan 30 films op het festival zetten wij vier titels op een rijtje die antwoord bieden op je meest prangende vragen, inzichten geven die je helpen de media te navigeren, ontwikkelingen in historisch perspectief helpen zien of je gewoon munitie geven in discussies.

Regisseur: Errol Morris

Cast: David Cornwell/John le Carré

Schrijver John le Carré (echte naam David Cornwell) schreef tientallen thrillers en spionageboeken die in menig boekenkast prijken. Hij baseerde veel van zijn verhalen en personages op zijn tijd bij de Britse MI5 en MI6 waarvoor hij tijdens de Koude Oorlog in Born en Hamburg gestationeerd was. In een interview met documentairemaker Errol Morris vertelt hij voor het eerst zijn volledige persoonlijke levensverhaal. Het belangrijkste inzicht voor de complotdenker zit hem echter in de onthulling dat de ‘binnenste kamer leeg is’. Iets wat hij ontdekte toen hij voor de Britse intelligentiediensten werkte en wat hij ook in zijn boek The Spy Who Came in from the Cold opschreef. Machthebbers en de hoofden van internationale spionnennetwerken komen helemaal niet bij elkaar om plannetjes te maken in één ruimte waar alle informatie van de rest van de wereld verborgen wordt gehouden. “Dat suggereert dat ze beter georganiseerd zijn dan ze daadwerkelijk zijn”, zegt hij. En dat komt van een spion die op één van de belangrijkste momenten in de moderne geschiedenis alles moet hebben geweten. Doe ermee wat je wil.

Regisseur: Claire Titley

Cast: Tomoaki Hamatsu/Nasubi en Toshio Tsuchiya

The Contestant is een film die je om meerdere redenen moet zien, maar houd er wel rekening mee dat je niet zonder pijn in je hart achterblijft. In de documentaire van Claire Titley wordt het verhaal verteld van de destijds 23-jarige Tomoaki Hamatsu, die onder de naam Nasubi (‘aubergine’) een komiek wil worden. Om aandacht te genereren doet hij mee aan een Japanse realityshow. Daarvoor moet hij echter naakt in een kleine appartement aan prijsvragen in tijdschriften meedoen voor eten en kleding. Tot hij in totaal prijzen ter waarde van één miljoen Yen binnen weet te slepen. Veel complottheorieën gaan over de macht van de media en hoe we gemanipuleerd worden met nepbeelden. Maar in The Contestant zie je heel helder waar de (evil) producent met een godcomplex Toshio Tsuchiya wel invloed op heeft en wat toch gewoon echt is. Om nog maar te zwijgen over het feit dat de miljoenen kijkers gewoon getuigen zijn van alle manipulatie van Nasubi op beeld.

Regisseur: Ava Duvernay

Cast: o.a. Aunjanue Ellis-Taylor, Jon Bernthal, Vera Farmiga en Nick Offerman

Als je wil weten waar er wél historische connecties liggen en kwaadaardige wereldleiders expliciet van elkaar afkeken hoe ze het leven van sommige van hun mensen zo zuur mogelijk konden maken, dan is daar Ava Duvernays nieuwste film Origin. Het vertelt het verhaal van Isabel Wilkerson, de eerste Amerikaanse zwarte vrouw die een Pullitzer Prize won voor haar journalistiek. In 2012 werd ze vervolgens geconfronteerd met vragen over racisme die ze niet goed kon beantwoorden, wat tot een lange zoektocht leidde. In het baanbrekende resultaat, het boek Caste: The Origins of Our Discontents, maakt ze kraakhelder duidelijk hoe bijvoorbeeld de Amerikaanse slavernij en daaropvolgende segregratie van zwart en wit verbonden is met de Holocaust en het Indiaase kastenstelsel en hun kastelozen, de ‘onaanraakbaren’. Als we die hokjes kunnen openbreken en elkaar met meer menselijkheid kunnen aankijken, zou dat een hoop helpen. Origin zit in een vrij melodramatisch jasje, dat wel, maar omwille van de belangrijke geschiedenisles kun je daar wel doorheen kijken. Of je leest Wilkersons boek, dat kan ook.

Regisseur: Hirokazu Kore-eda

Cast: o.a. Soya Kurokawa, Hinata Hiiragi, Eita Nagayama en Sakura Ando 

Hirokazu Kore-eda maakte het prachtige Shoplifters (2018), dat een uniek inkijkje gaf in het leven van de armste Japanner. Dit jaar ging zijn nieuwste film Monster in première op het Canadese filmfestival. Daarin eist een moeder uitleg van de leraar van haar zoon die wel heel rare liedjes over zichzelf zingt. Hij wordt gepest, maar door wie is nog onduidelijk. De leraar is verdachte nummer één. Monster heeft niks met de wereldpolitiek te maken, hoewel je zou kunnen beargumenteren dat er enige kritiek op cancel culture voorbijkomt. Maar wat de film wel heel goed illustreert is hoe je met slechts oppervlakkige informatie geen aannames kunt doen. En je bij verder onderzoek kunt ontdekken hoeveel verschillende perspectieven een verhaal heeft. Onthoud: er zijn altijd drie kanten van een verhaal, de jouwe, die van de ander en de waarheid.